Czym jest typografia i jak ją wykorzystać w swoich projektach?

Co to jest typografia? Definicje pojęcia

Słownik Języka Polskiego określa typografię jako projektowanie znaków pisarskich. Podkreśla się przy tym, że termin posiada szereg znaczeń związanych nie tylko z użyciem znaków w druku, ale i samym drukiem.

Według Departamentu Typografii i Komunikacji Graficznej (Departament of Typography and Graphic Communication) w Reading typografią jest projektowanie ułatwiające czytanie oraz odbiór tekstu. Z definicją DoTaGC zgadzają się polscy badacze terminu, Tomasz Bierkowski oraz Jacek Mrowczyk. Ten pierwszy proponuje podział typografii ze względu na charakter:

1. formalny, skupiony na prawidłowym składzie tekstu (układ graficzny, rozmieszczenie wierszy kolumn, wygląd i estetyka publikacji, stopień pisma, wcięcie tekstu, rozmieszczenia materiałów tekstowych oraz wizualnych na stronie itp.),
2. funkcjonalny, skupiający się na osobie typografia jako osoby pośredniczącej między nadawcą i odbiorcą tekstu; interpretatora, który ma wpływ na odbiór treści drukowanych.

Typografia to dziedzina, która na przestrzeni lat przechodziła (i wciąż przechodzi) wiele przemian. Są one wynikiem rozwoju technologicznego oraz coraz dynamiczniejszej cyfryzacji. Typografia musi nie tylko stale przystosowywać się do zmian, ale i, ze względu na liczne przeobrażenia, bywa różnie ujmowana.

Trzy wymiary typografii

Po pierwsze, typografia to historyczne określenie drukarni.

Po drugie, określa się nią technikę druku wypukłego, zwanego drukiem typograficznym.

Po trzecie, jest to wreszcie dziedzina związana z liternictwem, koncentrująca się na kształtowaniu struktur oraz aranżacji języka w jego wizualnym wymiarze. Mowa tutaj o takich działaniach jak dobór kroju pisma, jego skład, ustalanie optymalnych norm pisarskich itp.

Typografia funkcjonuje również w rozumieniu szerokim oraz wąskim. W szerszym ujęciu obejmuje tworzenie całych układów tekstów w połączeniu z ilustracjami, tabelami, wykresami itp. Typografia w rozumieniu wąskim odnosi się wyłącznie do liternictwa (np. projektowania kroju pisma).

W niniejszym artykule interesować nas będzie typografia w ujęciu szerokim, odnosząca się do atrakcyjnego i skutecznego projektowania treści dla materiałów przeznaczonych do druku (czasopisma, druki personalizowane, plakaty, zaproszenia i inne).

Dlaczego typografia jest tak ważna w projektowaniu materiałów do druku?

Drukując broszury, ulotki czy wizytówki, z pewnością chcesz, by skutecznie odgrywały swoją rolę: promowały Twoją działalność czy zachęcały odbiorców do zakupu Twoich produktów. Zarówno w projektach graficznych drukowanych, jak i cyfrowych (strony internetowe, e-booki itd.) kluczowe znaczenie ma rozmieszczenie elementów w taki sposób, by zapewnić potencjalnym klientom szybki i łatwy odbiór treści. To właśnie tutaj otwiera się pole dla typografii.

Na co należy zwrócić szczególną uwagę? Niżej znajdziesz kilka podstawowych zasad projektowania.

Główne elementy typografii

Wizualna warstwa tekstu powinna współgrać nie tylko z tym, co promujesz czy sprzedajesz. Istotnym jest także, by odzwierciedlała Twoją markę oraz jej wartości, wprowadzając wyjątkową atmosferę wypowiedzi. Dopasowany do identyfikacji wizualnej krój pisma, wąskie marginesy, układ tekstu względem grafik czy spójna kolorystyka – wszystko to wpływa na efektywność poszczególnych materiałów.

Przygotowując projekty do druku, zwróć uwagę na m.in.:

• Format wydruku
• Krój pisma
• Dobór czcionki (fontu)
• Hierarchia i struktura treści
• Kolorystykę
• Światło
• Wyrównanie tekstu

Format wydruku

Stanowi on punkt wyjściowy i fundament kolejnej warstwy projektu graficznego. Dostosowując projekt do formatu, możesz sugerować się międzynarodową normą ISO lub normą amerykańską.

O doborze formatów do konkretnych wydruków przeczytasz więcej na naszym blogu.

Krój pisma

Każda recepcja pisma, a więc także typografii, odbywa się na dwa sposoby:

• czytanie właściwe, czyli przetwarzanie widzianych liter w mózgu,
• widzenie obrazowe, wywołujące skojarzenia z tym, co odbiorca widział przedtem i co wzbudziło w nim (bądź nie) jakieś emocje.

Nie można stwierdzić, że dany krój jest dobry lub zły. Można ewentualnie uznać, że danego kroju pisma użyto niewłaściwie, ponieważ nie spełnia powierzonych mu funkcji (utrudnia odczytywanie znaczenia liter lub nie wzbudza w odbiorcy pożądanych emocji).

Wśród czytelników (głównie osób czytających książki) dominuje podejście konserwatywne, odrzucające eksperymentalne rozwiązania związane z krojem pisma. Zamiast widzieć czcionkę ozdobną, wolą zrozumieć tekst. Dlatego ozdobny krój pisma lepiej stosować w przypadku tytułów czy nagłówków, unikając go w samej treści.

Tutaj dokładnie opisaliśmy, jakie są kroje pisma i jak je dobierać do swoich projektów.

Dobór krojów pisma - krój bezszeryfowy czy szeryfowy?

Dobierając krój pisma, spotkasz się z jego dwoma podstawowymi rodzajami:

• krój szeryfowy (serif), gdzie pojawiają się elementy ozdobne na końcach liter, np. Times New Roman;
• krój bezszeryfowy (sans serif) – prosty, bez ozdobników, najlepszy do czytania, np. Arial.

Z szeryfowych krojów pisma korzystają najczęściej biznesy związane z branżą prawa, finansów czy z naukami humanistycznymi. Szeryfy sprawdzają się przy dłuższych tekstach, w materiałach takich jak bony i vouchery, ulotki składane czy zakładki, a także w czasopismach i książkach.

Bezszeryfowy krój pisma charakteryzuje się prostotą i jednolitością. Najczęściej wykorzystuje się go na stronach www. Sprawdzają się także w nagłówkach na banery czy plakaty wielkoformatowe lub w formatach mniejszych: foldery, formularze samokopiujące, bloczki samokopiujące, identyfikatory itp.

Dobór czcionki, a może dobór fontu?

Obecnie pojęcia czcionka i font zwykło się stosować zamiennie. Technicznie jest to błąd. Czcionka to rodzaj stempla – metalowy klocek z wytłoczoną literą – a fonty to cyfrowe odpowiedniki czcionek. Nie zdziw się jednak, jeśli osoby postronne będą stosować te pojęcia zamiennie.

Czcionek i fontów istnieje cała masa, a ich dobór bywa naprawdę czasochłonny. Nic dziwnego, skoro jest kluczowy dla stworzenia odpowiedniej identyfikacji wizualnej projektu (szerzej na ten temat pisaliśmy tutaj: Jak wybrać czcionkę idealną?). Z krojami pisma oraz czcionką związane są ponadto takie istotne pojęcia jak:

• kapitaliki - czcionka o wyglądzie wielkich liter, o grubości i wielkości liter małych, bez wydłużeń dolnych i górnych,
• linia bazowa – linia stanowiąca podstawę ułożenia tekstu,
• minuskuła (mała litera tekstowa alfabetu),
• majuskuła - wielka litera alfabetu (wersalik).

Hierarchia i struktura treści

Hierarchia typograficzna uwzględnia uporządkowanie informacji tekstowych w taki sposób, by odczytywane były według ważności oraz sensu komunikatu. Projektując materiały, trzeba ustalić, w jakiej kolejności czytelnik powinien chłonąć kolejne informacje oraz znaczenie słów.

Pamiętaj, że większość najpierw skanuje tekst, a dopiero potem się w niego wczytuje. Hierarchia dotyczy nie tylko układu tekstu, ale także rozmiaru liter w nagłówkach, akapitów, odmian kroju pisma, czy umiejscowienia logo oraz innych grafik na płaszczyźnie projektowej itp. Dla budowania struktury treści świetnie sprawdzi się stosowanie nagłówków czy punktorów.

Kolorystyka

Ogromne znaczenie dla kolorystyki ma kontrast. Nie należy go mylić z rażeniem po oczach. Połączenia typu czerwony lub żółty tekst na zielonym tle zdecydowanie odpadają, ponieważ jako nieczytelne znacząco utrudniają odbiór treści.

Skup się na nie więcej niż trzech podstawowych barwach. Powinny być zgodne z identyfikacją wizualną oraz osobowością Twojej marki. Pamiętaj, że cenniejszy będzie współczesny minimalizm, niż barokowy przepych.

Światło (white space)

Marginesy. Odstępy między kolumnami, wierszami czy literami. Przestrzenie w tekście i wokół niego.

Wszystkie powyższe składają się na tzw. white space, czyli niezapełnioną przestrzeń kompozycji graficznej (wbrew nazwie, niekoniecznie białą, a raczej w kolorze tła projektu). Jej parametry mają istotny wpływ na czytelność tekstu.

Pozostawiając odpowiednią przestrzeń między elementami graficznymi projektu, unikasz bałaganu i zachowujesz właściwą hierarchię treści. Szerokie marginesy czy pusta przestrzeń pozwalają na wyeksponowanie jednego krótkiego słowa, sekcji czy konkretnego bloku. Jeśli odstępy między literami duże, mogą pojawić się błędy w postaci wdów czy szewców, gdy na końcu akapitu lub łamu pozostawiane są jedno krótkie słowo albo końcówki przenoszonego słowa.

Wyrównanie tekstu

W typografii wyróżnia się cztery podstawowe ustawienia:

• wyrównanie do lewej strony,
• wyrównanie do prawej strony, np. dla cytatów czy stopki,
• justowanie tekstu – równomierne rozłożenie tekstu dla obydwu marginesów, najczęściej w czasopismach i książkach;
• wyśrodkowanie tekstu – ustawienie tekstu wzdłuż środkowej linii, najpowszechniej w tytułach.

Podsumowanie

Typografia to dziedzina o wielu twarzach, wciąż adaptująca się do zmian technologicznych. Jej ogromne znaczenie wydaje się wciąż pomijane wśród wielu projektantów. Jeśli chcesz, by Twoje materiały były atrakcyjne wizualnie i skutecznie pełniły powierzone im funkcje, warto komponować je zgodnie z powszechnie przyjętymi regułami doświadczonych osób.

Zależy Ci na wysokiej jakości wydruków? Masz pytania dotyczące swoich projektów? Chętnie pomożemy – przejdź do zakładki Kontakt.