Sporządzanie indeksu – na czym polega? Po co się go robi?

Czym jest indeks?

Zgodnie z definicją zamieszczoną w Słowniku Języka Polskiego jest to alfabetyczny spis pojęć, terminów, nazwisk itp. przytoczonych lub omówionych w danej publikacji, np. w książce. Najczęściej za pomocą indeksu opisuje się wybrane elementy dzieła z podaniem stron odsyłających odbiorcę do odpowiednich miejsc w tekście. Indeks bywa określany również skorowidzem.

Samo słowo indeks wywodzi się z łacińskiego rzeczownika index oznaczającego wskaźnik, palec wskazujący, rejestr. Rzeczownik ten z kolei pochodzi od łacińskiego czasownika indicare, czyli wskazywać.

Termin indeks funkcjonuje w wielu dziedzinach. Obok klasycznego indeksu obecnego w książkach określa się nim m.in. rozmaite listy czy spisy urzędowe. Dawniej indeksem była także książeczka studenta, do której wykładowcy oceny z egzaminów (dziś takie indeksy funkcjonują w formie cyfrowej, w systemach USOS).

Tworzenie indeksu – jak i po co się go tworzy?

Sporządzanie indeksów zależy od rodzaju publikacji. Struktura i zawartość indeksu może być inna dla dzieł beletrystycznych, inna natomiast dla materiałów naukowych czy użytkowych. O wyglądzie oraz zawartości skorowidza decydują autor i wydawca publikacji.

Najbardziej klasyczny układ indeksu zawiera:

• Nagłówek (np. Indeks terminów, nazw; Spis rzeczy);
• Informacje dodatkowe, wyjaśniające;
• Szukane słowo oraz numer strony, na którym znajduje się ono w tekście.

Sporządzanie indeksów – po co?

Tworzenie indeksu w książce pozwala na uporządkowanie konkretnych terminów zawartych w publikacji, istotnych dla jej treści. Do najpopularniejszych typów skorowidzów należą m.in.: indeks rzeczowy, osobowy, nazwisk, górny lub dolny. Korzystając z indeksu, czytelnik może łatwiej odnaleźć szukane informacje, np.:

• dowiedzieć się, w ilu miejscach w tekście występuje jakieś hasło,
• sprawdzić, czy i gdzie pojawiają się wzmianki o interesującym go autorze,
• zapoznać się z rozwinięciem konkretnego terminu bądź myśli autora publikacji.

Jak wspomnieliśmy, tworzenie indeksu służy realizowaniu funkcji porządkowej, tj. ułatwieniu użytkownikowi dotarcia do wybranych haseł w tekście. Z tego względu sporządzanie indeksów powinno odbywać się zgodnie z kilkoma ogólnymi zasadami:

• Hasła zawarte w książce powinny występować w indeksie w formie podstawowej;
• Słowami kluczowymi winny być rzeczowniki (niekiedy w towarzystwie przymiotników);
• Przymiotnik w tekście powinien występować w mianowniku, w rodzaju i mnogości zależnymi od rzeczownika po nim występującego;
• Jeśli w indeksie pojawiają się czasowniki, to powinny występować w postaci odrzeczownikowej (czyli np. zbieranie, zamiast zbierać).

Indeksy ulokowane są zwykle na końcu książki, a hasła porządkuje się najczęściej w dwóch kolumnach.

Sporządzanie indeksów – dla jakich publikacji?

Sporządzanie indeksów przeprowadza się dla takich materiałów jak:
●    czasopisma,
●    druki personalizowane,
●    książki (zwłaszcza o charakterze użytkowym, naukowym, technicznym itp.),
●    katalogi,
●    materiały szkoleniowe,
●    niektóre ulotki składane (np. mapy) itp.

Podsumowanie

Indeks to spis alfabetycznie uporządkowanych haseł, pojawiający się zwykle na końcu publikacji. Rolą indeksów jest ułatwienie czytelnikowi znalezienia lub zgłębienia interesujących go terminów. Tworzenie indeksu przeprowadza się najczęściej w periodykach, książkach, katalogach czy dokumentach urzędowych.