Rodzaje czcionek, czyli jak wybrać czcionkę idealną

Rodzaje czcionek czy fontów?

Dobór optymalnego rodzaju czcionki to jedna z kluczowych decyzji, którą należy podjąć, projektując bilety, broszury, ulotki, vouchery, wizytówki czy zaproszenia. Jej spójność z innymi elementami projektu promocyjnego wpływa nie tylko na jego estetykę, lecz także rozpoznawalność marki oraz to, czy odbiorca zapamięta ją na dłużej niż przez pięć minut. Niewątpliwie bardziej przemówi do niego wysokiej jakości papier firmowy z wyjątkową typografią i wzornictwem, aniżeli projekt wykonany najtańszym kosztem z Comic Sans. Choć na rynku od czasu do czasu straszą jeszcze siermiężne, krzykliwe projekty rodem z lat 90., to we współczesnej poligrafii się przede wszystkim na minimalizm, oryginalność czy prostotę wykonania.

Czy nazwa "czcionka" i "font" odnosi się do tego samego. Czy można te pojęcia stosować zamiennie? Z technicznego (teoretycznego) punktu widzenia – oczywiście, że nie. Z punktu praktycznego – biorąc pod uwagę, że żyjemy w czasach zdominowanych przez technologię cyfrową – sprawa nie jest już taka oczywista.

Czcionka – definicja

Jej narodziny datuje się na wiek XI. Wynaleziono ją na Dalekim Wschodzie, lecz musiało upłynąć blisko 400 lat zanim dotarła do Europy. W swoim klasycznym rozumieniu oznacza nic innego jak pojedynczy blok metalu używany w drukarstwie do odbijania litery na papierze. Ruchomej czcionki jako pierwszy w Europie użył Jan Gutenberg, stąd bywa oficjalnie uważany za jej wynalazcę.

Czcionka działa analogicznie do stempla czy pieczątki, dzięki którym na papierze powstaje słowo. Jeśli pamiętasz jeszcze, jak funkcjonowały dawne maszyny do pisania, na pewno łatwiej to sobie wyobrazisz. To właśnie tam, wciskając pojedynczy przycisk literki, była ona odbijana na arkuszu papieru.

Dziś maszyny do pisania częściej spotykamy w muzeach niż domach czy biurach. Na dobre zastąpiły je klawiatury komputerowe czy dotykowe umożliwiające wyświetlanie tekstu w formie cyfrowej na ekranie telefonu czy monitorze komputera. Mówiąc o takim rodzaju pisma częściej posługujemy się słowem "font".

Font – definicja

Szczególnie przez osoby młode pojęcie czcionki rozumiane jest dziś inaczej i używa się go zamiennie z powyższym określeniem. Czy słusznie? W końcu nawet w najpopularniejszym edytorze tekstu na świecie Times New Roman, Arial czy Calibri określa się czcionkami.

Druk cyfrowy coraz częściej wypiera tradycyjny, analogowy. Nie oznacza to, że jednak, że ten drugi odszedł w zapomnienie. Gdyby tak było, nie byłyby już drukowane czasopisma, dyplomy i certyfikaty, katalogi czy książki. Oglądalibyśmy je wyłącznie w formatach PDF lub innych, gdzie faktycznie dominują fonty.

Font to zestaw czcionek w formie elektronicznej zakodowanych dla danego programu lub urządzenia – oprogramowanie umożliwiające wyświetlanie tekstu na ekranie monitora, laptopa, smartfona itp. W przeciwieństwie do czcionki, która jest fizycznym nośnikiem kroju pisma i aby ją stworzyć, trzeba się nieźle napracować, font wystarczy zainstalować na urządzeniu. Wówczas można w prosty i szybki sposób zacząć go używać. Składa się z 3 podstawowych elementów:
●    glif – pojedynczy znak; elektroniczny (cyfrowy) odpowiednik czcionki,
●    font – zbiór wszystkich glifów,
●    krój pisma – całościowy obraz znaków, na który składają się m.in. interlinia, kształt szeryfów czy światło.

Różnica pomiędzy czcionką a fontem jest, jak widać, dość wyraźna. Mówiąc o czcionce w formie oprogramowania, należałoby raczej używać określenia "glif", ponieważ to właśnie on jest jej cyfrowym odpowiednikiem. Font to natomiast zbiór wszystkich glifów – alfabetu, symboli specjalnych i innych. Natomiast pojęciem, któremu na pewno trzeba się bliżej przyjrzeć, jest krój pisma.

Krój pisma drukarskiego

Składają się na niego rytm, styl, proporcje, dukt, układ czy obecność i kształt szeryfów. Wszystkie nadają pismu charakterystycznego obrazu oraz komplementarności.

Istnieje wiele odmian kroju pisma, a niektóre z nich potrafią znacznie odróżniać się od kroju podstawowego, wciąż jednak zachowując jego podstawowe założenia. Klasyfikuje się je się ze względu na cechy wyglądu, czas powstania, pochodzenie czy przeznaczenie.

Istnieją także ich poszczególne rodziny, np. Times Roman, Times News Roman i Times New Roman MT. Dominującym kryterium podziału jest kryterium wyglądu, zgodnie z którym wyróżnia się 3 podstawowe rodzaje krojów:
●    szeryfowe i bezszeryfowe (niżej omówienie dwóch rodzajów),
●    jedno- i dwuelementowe,
●    stałej szerokości i proporcjonalne.

Jednoelementowy (linearny) wyróżnia się stałą szerokością (grubością) kresek, z jakich zbudowane są znaki. Przykładami są tutaj Tahoma, Helvetica czy tzw. egipcjanki. W kroju dwuelementowym znaki zbudowane są z kresek o różnych grubościach.

Krój o stałej szerokości (maszynowy), w którym każdy znak ma taką samą szerokość. Dzięki temu ich liczba w każdym wierszu może być taka sama, tworząc równomierne kolumny.

Proporcjonalny odzwierciedla naturalny kształt liter, dzięki czemu wyglądają one (podobnie jak wyrazy) naturalnie, a odstępy pomiędzy sąsiednimi znakami są identyczne. Różne są natomiast zmieniające się proporcjonalnie odległości pomiędzy środkami sąsiednich znaków.

Rodzaje czcionek szeryfowych (serif)

Krój szeryfowy charakteryzuje się tzw. ogonkami (ang. serif) przy literach o kształtach ukośnych lub poprzecznych. Sprawdza się on w klasycznych, papierowych publikacjach, jak książki czy czasopisma oraz wielu formach reklamy (np. bloczki reklamowe, foldery, karty świąteczne, materiały wyborcze, rollup), mało– czy wielkoformatowej. Powód jest dość prosty: stosując litery szeryfowe, sprawiamy, że tekst staje się bardziej czytelny i przyjaźniejszy oczom.

Szeryfy wyróżniają się kształtem liter, których grubość przeważnie jest taka sama. W mniej licznych przypadkach widoczne są zwężenia czy pogrubienia. Obecność ogonków zapobiega zlewaniu się ze sobą wyrazów, ułatwiając wzrokowy odbiór tekstu. O ile jednak dzieje się tak w przypadku publikacji fizycznych, o tyle w przypadku tekstu w formie elektronicznej serif bywają męczące dla oka.

Najpopularniejszymi czcionkami z grupy serif są Times News Roman, MS Serif, Georgia, Constandia czy Lucida Fax. Szeryfy podzielić możemy na:
●    Belkowe – małe jednolite prostokąty na końcu znaku.
●    Klinowe – w postaci trójkątów (klinów).
●    Kreskowe – cienkie kreski skontrastowane z główną linią znaku.
●    Niewyokrąglone – łączące się pod kątem z kreskami znaku, co nadaje im surowe, mocno zdefiniowane kształty.
●    Skryte – nieznaczne poszerzenia na końcu znaku.
●    Wyokrąglone – wtapiające się w kreskę znaku łagodnym łukiem, często bardzo zróżnicowane.

Pismo bezszeryfowe (sans serif)

W przeciwieństwie do wyżej opisanego szeryfy (sans serif) pozbawione są wszelkich ozdobników. Końcówki znaków są proste, a ich linia jednolita, co nadaje pismu minimalistyczny, naturalny i konkretny charakter dostosowany do nowoczesnych standardów. Ponieważ kojarzą się z prostotą i konkretem, bardzo często spotykamy je w branży technologicznej, transportowej, korporacjach czy rozwoju osobistego. Ta ostatnia wykorzystuje fakt, że bezszeryfowce kojarzą się z działaniem oraz aktywnością, a przecież to one w dużej mierze są celem trenerów motywacyjnych, coachów czy firm consultingowych.

Nie bez powodu omawiane bezszeryfowe doskonale sprawdzają się w publikacjach cyfrowych czy na stronach internetowych (blogi, sklepy, portale www), gdzie wzrok bywa atakowany przez kilka wrażeń wizualnych jednocześnie (wyskakujące znienacka bloczki reklamowe, banery, grafiki, zakładki i inne). Dlaczego? Ponieważ mogą występować zarówno w formie nagłówka pierwszego, drugiego czy trzeciego rzędu, jak też treści właściwej.

Stosując bezszeryfowy krój pisma dla całego tekstu, można mu nadać jednolitości, nie oznacza to jednak, że nie są dopuszczalne kompozycje czcionek szeryfowych i bezszeryfowych. Tak naprawdę udana kompozycja zależy od kreatywności i doświadczenia projektanta, a plakaty czy pocztówki zawierające znaki szeryfowe i bezszeryfowe mogą z powodzeniem cieszyć oko i spełniać powierzoną im funkcję reklamową.

Czcionka ozdobna

Do grupy tej można zaliczyć wiele różnych czcionek wyróżniających się ekspresyjnym i dekoracyjnym charakterem. Mogą to być ozdobne kroje kaligraficzne, gotyckie, graffiti czy niedbałe pisanki przypominające pismo dziecięce. Choć niektóre sprawiają wrażenie trudnych do odczytania, to potrafią doskonale sprawdzać się w takich formach jak naklejki, broszury, zaproszenia, koperty czy winietki ślubne. Wszystko zależy od inwencji twórczej projektanta, np. połączenia ozdobnie pisanego nagłówka z krojem szeryfowym.

Odmiany czcionek

W przypadku zarówno czcionek, jak i fontów, istotną są również ich odmiany, będące (obok kroju i stopnia) jedną z trzech podstawowych cech każdego pisma. Odmianę czcionki nazywa się również jej wariantem. Wśród najpopularniejszych są:
●    Regular – najpopularniejsza odmiana, tzw. wersja bazowa.
●    Bold – pogrubiona, wyrazistsza wersja wariantu bazowego.
●    Cursive (lub Italic) – kursywa, czyli wersja pochylona.
●    Heavy / Black – jeszcze grubsze od Bold (Black grubszy od Heavy).
●    Condensed – odmiana ściśnięta (ang. condensed); litery są cienkie i wysokie.
●    Light – smuklejsza i łagodniejsza wersja wariantu Regular.
●    Medium – odmiana będąca kompromisem pomiędzy Regular a Bold, choć niekiedy jest to wariant kroju podstawowego.

Rodzaje czcionek - podsumowanie

Wśród ogromu różnego rodzaju czcionek nietrudno się pogubić, jednak ich przemyślany dobór może zadecydować o sukcesie całego projektu. To dlatego wizualna strona tekstu powinna być spójna z charakterem firmy, kampanii promocyjnej czy wydarzenia, jakie chcemy promować. To właśnie ona w przeważającej mierze decyduje o pierwszym wrażeniu, które przyciąga uwagę odbiorcy oraz sprawia, że projekt zapada mu w pamięć.

Poszukując i dopasowując rodzaje czcionek samodzielnie nie bój się skonsultować swojego wyboru z doświadczonym projektantem. Może się okazać, że wskaże kierunek, który zrewolucjonizuje przedsięwzięcie, a jego odbiór spotka się z dużym zainteresowaniem odbiorców.

Masz jakieś pytania? Chętnie pomożemy. Skontaktuj się z nami już teraz.