Projektowanie wydruków dla osób ze ślepotą barw

Czym jest ślepota barw?

Ślepota barw jest zaburzeniem występującym u ludzi (częściej u mężczyzn, niż u kobiet) i polegającym na niezdolności do spostrzegania różnic pomiędzy niektórymi barwami. Może być wrodzona (uwarunkowana genetycznie) lub nabyta (wynikająca z uszkodzeń mechanicznych, przebytych chorób itp.). Często taką nazywa się ją potocznie daltonizmem. Określenie to pochodzi od nazwiska Johna Daltona, który w 1794 roku, bazując na własnych doświadczeniach, opublikował opis tego schorzenia. Warto wiedzieć, że daltonizm jest pojęciem ogólnym, ponieważ sama przypadłość występuje w 3 podstawowych rodzajach:

• monochromatyzm – całkowita niezdolność do rozpoznawania barw.
• dichromatyzm – nierozpoznawanie barwy czerwonej, zielonej albo niebieskiej.
• trichromatyzm – obniżona percepcja nasycenia (lub jaskrawości) barwy czerwonej, zielonej albo niebieskiej.

Poszczególne rodzaje dzielą się jeszcze na odmiany (np. protanopia, tritanopia, deuteranomalia), jednak nie ma sensu, by każdą z nich omawiać szerzej w tym artykule. Warto natomiast wiedzieć, że ślepota barw, niezależnie od tego, w jakiej odmianie występuje, istotnie wpływa na odbiór materiałów drukowanych. Aby to lepiej zobrazować, posłużmy się przykładem. Poniższa grafika prezentuje, jak ten sam projekt zakładki widzi osoba z odmianą dichromatyzmu polegającą na myleniu barwy niebieskiej z czernią (tritanopia, po prawej) oraz osoba bez ślepoty barw (po lewej):
 

Źródło: Dall-E

Przykłady można by mnożyć, a wobec każdego z nich powstałoby zasadnicze pytanie: Jak projektować broszury, plakaty albo wizytówki, by nie straciły one na jakości zarówno w przypadku osób dotkniętych daltonizmem, jak i tych, których to zaburzenie nie dotyczy? Nie zawsze przecież wiadomo, czy potencjalni odbiorcy to osoby z daltonizmem, bez, a może zaliczające się i do jednej, i do drugiej grupy.

Ślepota barw a palety kolorów: RGB vs CMYK

Na początek warto wyjaśnić sobie jedną kwestię. Ślepota barw wynika – oczywiście w dużym uproszczeniu – z wadliwego lub całkowitego braku funkcjonowania czopków w oczach. To światłoczułe receptory w siatkówce ludzkiego oka, które odpowiadają za widzenie trzech kolorów: czerwonego, zielonego i niebieskiego.

Na dokładnie takim samym zestawie barw bazuje paleta kolorów RGB (ang. Red, Green, Blue) stosowana w wyświetlaczach telewizorów, monitorów komputerowych czy smartfonów. Ten odzwierciedlający możliwości percepcyjne ludzkiego oka gamut wykorzystuje się w projektowaniu graficznym, tworząc m.in. projekty takich produktów jak czasopisma, foldery reklamowe, katalogi itp. Drukarki bazują się jednak nie na palecie RGB, ale na zestawie CMYK (Cyan, Magenta, Yellow, blacK/Key). To dlatego każdy projekt przeznaczony do druku musi być zapisany lub przekonwertowany z RGB do CMYK. W przeciwnym razie jego kolorystyka może (i prawdopodobnie będzie) znacząco odbiegać od tej zastosowanej w projekcie. Co więcej, dla osób z zaburzeniami widzenia barw różnica między tymi paletami może mieć znaczący wpływ na percepcję projektu, ponieważ, jak już wspomnieliśmy, mają one problem z rozróżnianiem barwy czerwonej, zielonej albo niebieskiej.

Jak projektować materiały drukowane dla osób ze ślepotą barw?

Istnieją pewne sprawdzone sposoby na to, by zachować atrakcyjność i efektywność materiałów drukowanych zarówno w przypadku osób z zaburzeniem widzenia barw, jak i odbiorców niedotkniętych tym schorzeniem. Dotyczy to odbiorców z dichromatyzmem oraz trichromatyzmem. Przy monochromatyzmie projektant pozostaje bezradny, ponieważ istotą monochromatyzmu jest kompletne nierozróżnianie barw.

Jakie kroki warto podjąć, jeżeli wśród naszych odbiorców są osoby z di- lub trichromatyzmem?

Przygotowanie plików do druku – konwersja CMYK i inne

Po pierwsze: Przygotowując projekt pocztówki, teczki ofertowej czy zaproszenia do druku, pamiętaj, że musisz go zapisać nie w zestawie RGB, ale w CMYK: Jak przygotować pliki do druku w drukarni internetowej? Zapoznaj się też koniecznie z innymi wytycznymi na temat tego, jak przygotować materiały do druku.

Grupa docelowa – kim będzie odbiorca materiałów?

Po drugie: Zastanów się, jaka jest grupa docelowa Twoich materiałów. Jeśli wiesz, że będą to osoby dotknięte di- lub trichromatyzmem, unikaj stosowania barwy problematycznej dla konkretnego schorzenia.

O ile dichromatycy kompletnie mylą barwy (niebieską z czernią lub czerwoną z zielenią i na odwrót), o tyle trichromatycy mają problem z ich percepcją i nasyceniem. I tak ludzie dotknięci protanomalią i deuteranomalią (odmiany trichomatyzmu) praktycznie nie dostrzegają czerwieni oraz jej odcieni, a osoby z tritanomalią mają obniżoną percepcją barwy niebieskiej. Tworzenie identyfikacji wizualnej materiałów drukowanych pod osoby z konkretnym zaburzeniem może okazać się problematyczne i czasochłonne, dlatego najrozsądniejszym ruchem wydaje się wyeliminowanie w projekcie kolorów, które mogą być niewłaściwie rozpoznawane przez osoby dotknięte dichromatyzmem albo trichromatyzmem. Jeśli chcesz zrezygnować z barw CMYK problematycznych dla di- i trichomatyków, pamiętaj o kilku zasadach:

• Unikaj wysokiego nasycenia projektu kolorem Cyan (powyżej 50%) dla tritanopii (rodzaj dichromatyzmu; nierozpoznawanie barwy niebieskiej i mylenie jej z czernią) oraz samodzielnego stosowania tego koloru przy zaburzeniach widzenia koloru niebieskiego.
• Nie stosuj wysokiego nasycenia projektu kolorem Magenta (powyżej 50%). Unikaj ponadto jego samodzielnego stosowania.
• Zrezygnuj z kolorów składających się z wyłącznie z Cyanu–u i żółtego pigmentu (Yellow).
• Jeśli stosujesz barwy uwzględniające Cyan i Yellow, to pamiętaj, by Cyan nie był dominujący.

Natomiast jeśli nie wiesz, kto będzie docelowym odbiorcą Twoich produktów, ale zależy Ci, by były one właściwie odczytywane przez osoby z zaburzeniami, to najrozsądniej pomijać w projekcie intensywne barwy czerwone, zielone i niebieskie.

Typografia – czytelność i kontrast

Po trzecie: przygotowując do druku bony i vouchery, koperty czy kartki świąteczne dla osób z zaburzeniami rozróżniania barw, warto stosować się do ogólnych zasad gwarantujących czytelność i odpowiedni kontrast. Unikaj łączenia ze sobą barw jaskrawych i zlewających się (np. czerwony i zielony), ponieważ jest to problematyczne nie tylko dla odbiorców ze ślepotą barw, ale i dla osób bez tej dolegliwości. Jeśli chcesz, by Twoje materiały były atrakcyjne i skuteczne w odniesieniu do każdego użytkownika, stosuj się również do fundamentalnych zasad typografii: Czym jest typografia i jak ją wykorzystać w swoich projektach?

Podsumowanie

Ślepota barw to schorzenie uniemożliwiające lub utrudniające rozróżnianie barwy czerwonej, zielonej albo niebieskiej. Odbiór materiałów drukowanych przez dotknięte nią osoby może być utrudniony i niepełny, co przekłada się negatywnie na efektywność poszczególnych produktów. Można je jednak zaprojektować w sposób zapewniający atrakcyjność nie tylko konsumentom z di- lub trichromatyzmem, ale i potencjalnych użytkowników, którzy nie są dotknięci takim schorzeniem. Wystarczy uwzględnić kilka sprawdzonych praktyk, które zapewnią Twoim wydrukom skuteczność, a także zlecić ich wykonanie doświadczonej drukarni, która zadba o wysoką jakość materiałów.

Kimś takim właśnie jesteśmy. JKB Print to drukarnia internetowa oferująca wysokiej jakości druk cyfrowy, offsetowy i wielkoformatowy realizowany na nowoczesnych i regularnie serwisowanych maszynach. Jeśli szukasz partnera, który rozumie Twoje potrzeby – zapraszamy do współpracy i zapoznania się z ofertą naszej drukarni!