Kto wynalazł druk?

Czym jest druk?

Początek drukowania na masową skalę stanowi jedno z najbardziej przełomowych wydarzeń w dziejach ludzkości. Niektórzy mogą sądzić, że za wynalezienie druku odpowiedzialny jest Johannes Gutenberg. Przekonanie to okazuje się jednak błędne, ponieważ Niemiec nie tyle stworzył, ile uprzemysłowił druk.

Cała historia druku związana jest ze sposobami nanoszenia obrazu metodą odbicia go z formy drukowej. Kluczowe w tym procesie są dwa elementy: podłoże drukowe oraz farba drukowa. Pierwsze służy jako baza dla tej drugiej, z której wykorzystaniem powstają obrazy.

Jednak od początku.

Wynalezienie druku: Początki

Najwcześniejszą w przypadku kopiowania obrazów i treści jest historia powielania tekstu i obrazu metodami ręcznymi. To choćby przepisywanie ksiąg czy pergaminów. Obrazy odbijano także za pomocą środków barwiących, jednak nie dla utrwalania informacji, a zdobienia tkanin. Trudno zatem mówić tutaj o drukowaniu czy poligrafii. Wieki temu ludziom znane były również m.in. stemple, nie były jednak tym samym, co czcionka.

Zanim wynaleziono druk, pojawił się papier. Miało to miejsce w Chinach około 105 roku n.e. Papier wykorzystywano jako pierwsze podłoże drukowe. Najpopularniejsze zarówno wtedy, jak i dziś, gdy drukujemy na nim rozmaite materiały promocyjne (bony i vouchery, broszury, ulotki itp.), książki czy czasopisma.

Setki lat po wynalezieniu papieru Chińczycy nauczyli się skutecznie powielać obrazy i treści. W jaki sposób?

Przez technikę masowego wykonywania odbitek...

Najpierw w VII wieku w Chinach rozwinięto estampaż – technikę masowego wykonywania odbitek z napisów bądź obrazów wyrytych w kamieniu. Potem używano form drewnianych. Powstał pierwszy pełnoprawny wyrób poligraficzny – odbitka drzeworytnicza (drzeworyt) pozwalająca skutecznie powielać treści graficzne oraz tekstowe.

Drzeworyty przygotowywano jako całą stronę tekstu, a potem odbijano na papierze. Chińczycy do powielania obrazu i tekstu wykorzystywali również glinę, jednak zarówno ona, jak i drewno, okazywały się mało odporne na wielokrotny użytek. Trzeba było stworzyć coś mocniejszego – czcionkę.

Trzeba dodać, że Azjaci mocno uprzedzili wynalazek Jana Gutenberga. Pierwszy druk na masową skalę uruchomili na kilkaset lat przed Niemcem. Przykładowo, jedną z buddyjskich sutr z koreańskiego zwoju wydrukowano w aż w milionie egzemplarzy.

...do masowego odlewania czcionek

Kolejny sukces związany z rozwojem druku, wynalezienie ruchomej czcionki, ponownie należy przypisać Chińczykom. Azjaci mogli się nią poszczycić już w 1041 roku, gdy kowal Bi Sheng stworzył ruchomą czcionkę dla pojedynczych znaków wypalonych na glinianych tabliczkach. O dziwo wynalazek przeszedł bez echa. Rozgłosu nabrał dopiero kilkaset lat później, w XV wieku.

Pierwszą osobą, jaka przychodzi na myśl wynalezieniu druku, jest Jan Gutenberg. To właśnie niemieckiego złotnika, rzemieślnika i drukarza uważa się za ojca druku przemysłowego upowszechnionego w Europie w XV stuleciu. Według rozmaitych źródeł historycznych dwie dekady przed nim ruchomą czcionkę wynalazł Holender Laurens Janszoon Coster, nie zdołał on jednak zyskać sławy Niemca.

Po wynalezieniu czcionki w 1440 roku Jan Gutenberg spędził lata na doskonaleniu sztuki typograficznej, myśląc, jak rozwiązać rozmaite problemy techniczne. W końcu wpadł na pomysł stworzenia, a w zasadzie przeniesienia na grunt europejski konstrukcji maszyny drukarskiej. Ta bowiem powstała już blisko 800 lat wcześniej w... Chinach.

Wynalezienie prasy drukarskiej i wymiennych matryc

Jan Gutenberg stworzył własną wersję ruchomych czcionek produkowanych przy wykorzystaniu specjalnie skonstruowanej na tę potrzebę maszyny drukarskiej. Rewolucyjnym rozwiązaniem było zastosowanie w niej wymiennych matryc umożliwiających ekonomiczne wykonywanie kopii. Prasa drukarska pozwoliła mu drukować sprawnie, szybko i na masową skalę. Dziełem życia złotnika jest Biblia Gutenberga.

Wynalazek Gutenberga otworzył pole dowolnego kształtowania treści przy wykorzystaniu pojedynczych liter (ich zbiór tworzył czcionkę) układających się w zdania. Sprawiło, że książki, prasa i inne materiały graficzno-tekstowe (plakaty, pocztówki, wizytówki itp.) zaczęły być drukowane na masową skalę.

Podsumowanie

Początki ery druku datuje się już na VI wiek naszej ery. Należy ich upatrywać w Chinach. Wcześniej metodę powielania tekstu i obrazów wykorzystywano na mniejszą skalę również w starożytnym Egipcie czy Grecji, niejednokrotnie wykorzystując jako podłoże rozmaite tkaniny. Jan Gutenberg zasłynął jako wynalazca druku na gruncie europejskim, a datę pierwszego użycia prasy drukarskiej przez Gutenberga uznać można za oficjalny początek poligrafii, jaką znamy do dziś.