Numer ISBN - co to jest?

Numer ISBN. Co to za kod? Jak się go nadaje i do czego służy?

W tym artykule dowiesz się m.in.:
●    Czym jest numer ISBN.
●    Kto, komu i na jakich zasadach go przyznaje.
●    Czy wszystkie książki muszą mieć odrębny ISBN.

ISBN, czyli Międzynarodowy Znormalizowany Numer Książki

Z numerem ISBN do czynienia miał prawdopodobnie każdy czytelnik książki. Niegdyś trzeba go było podawać w liście publikacji do prezentacji maturalnych z języka polskiego.

Po co?

Czym właściwie jest kod ISBN? Do czego służy? Czy każda publikacja musi go posiadać?

Sprawdźmy.

Czym jest numer ISBN?

Międzynarodowy Znormalizowany Numer Książki (ang. International Standard Book Number) służy do identyfikacji wydawcy oraz wydawanych przez niego publikacji.  Jest to unikalny numer przypisany do konkretnego tytułu wydawniczego.

Numery ISBN znajdujemy zwykle na odwrocie strony tytułowej. Występują też na czwartej stronie okładki, zazwyczaj w postaci kodu kreskowego. Pozyskanie numeru ISBN to nieskomplikowany proces dotyczący wielu publikacji.

Jak przebiega proces nadania numeru ISBN?

Numer ISBN mogą uzyskać wydawcy działający na terenie Polski. Aby to zrobić, powinni wykonać następujące kroki:
1.    Zarejestrować się w serwisie Biblioteki Narodowej e-ISBN.
2.    Złożyć drogą elektroniczną wniosek o uzyskanie numeru ISBN, dbając o odpowiednie uzupełnienie danych książki.
3.    Czekać na decyzję o nadaniu numeru ISBN.

Jeśli jesteś nowym wydawcą, to przed złożeniem wniosku musisz uzupełnić swoje dane w systemie. Gdy to zrobisz, otrzymasz wniosek PDF w wersji elektronicznej, który powinieneś wydrukować, podpisać, zeskanować i wgrać do serwisu.

Jak odczytać numery ISBN?

Od 2007 roku numer ISBN składa się z 13 cyfr. Wcześniej było ich 10. I w jednym, i w drugim przypadku, kod ISBN można odszyfrować.

Jak to zrobić?

13-cyfrowy numer ISBN składa się z 5 części oddzielonych od siebie myślnikami.  Są to:
●    stały prefiks ISBN (trzy pierwsze cyfry) – umożliwiają rozróżnienie numerów starczych i nowszych,
●    identyfikator kraju i języka (dwie kolejne) – dla języka polskiego będzie to zawsze 83,
●    prefiks wydawcy – każdy wydawca może mieć kilka takich identyfikatorów,
●    numer publikacji – o numerze z danej puli decyduje cyfra dwunasta,
●    cyfra kontrolna –  umożliwiająca sprawdzenie, czy numer ISBN jest poprawny. Zamiast cyfry może się tu znajdować X.

Kto może nadawać numery ISBN?

Przydział numerów ISBN leży po stronie Biblioteki Narodowej. Instytucja przyznaje je w następujących pulach:
●    10 numerów ISBN,
●    100 numerów ISBN,
●    1000 numerów ISBN,
●    10 000 numerów ISBN.

Za proces nadawania numeru ISBN oraz jego realizację odpowiada Zespół Zadaniowy ds. znormalizowanych numerów wydawnictw ISBN i ISMN.

Jakie publikacje muszą posiadać numer ISBN?

Numery ISBN są przyznawane jednorazowo określonym typom publikacji. Muszą one spełniać trzy istotne warunki.

Po pierwsze, powinny być  oparte na tekście. Po drugie, muszą być dostępne publicznie. Po trzecie, powinny występować jako publikacja monograficzna, czyli wydawnictwo zwarte; produkt składający się z jednej lub większej liczy części.

Własny ISBN mogą mieć zatem m.in.:
●    drukowane książki oraz ich różne formy produktowe, np. książka drukowana, w wersji dźwiękowej (audiobook), elektronicznej (ebook),
●    zwarte materiały informacyjne, np. broszury,
●    mapy,
●    publikacje elektroniczne na nośnikach fizycznych (np. taśmy czytelne maszynowo, dyskietki, płyty CD) oraz w Internecie,
●    filmy oraz oprogramowanie edukacyjne, instruktażowe itp.,
●    publikacje multimedialne.

Numerami ISBN nie muszą być oznaczone:
●    zasoby ciągłe, np. czasopisma, gazety, periodyki,
●    druki ulotne - materiały reklamowe (katalogi, ulotki, wizytówki itd.),
●    foldery artystyczne nieposiadające strony tytułowej oraz tekstu
●    oprogramowanie o celu innym niż edukacyjny lub instruktażowy.

W przypadku różnych formatów tej samej publikacji dla każdego z nich stosuje się zawsze oddzielny numer ISBN.

Co może być konsekwencją braku ISBN?

Zwykle jest to nieprzyjęcie książki do sprzedaży. Wynika to jednak nie tyle z przepisów prawa, ile z polityki danej firmy. Warto bowiem pamiętać, że ani w prawie polskim, ani w międzynarodowym nie ma żadnych regulacji na temat obowiązku oznaczania książek.

W niektórych firmach oznaczenie numerem ISBN książki stanowi warunek obligatoryjny. Wynika to z faktu, że numer ISBN stanowi najbardziej powszechny identyfikator opisywania książek.

Czy za nadanie numeru ISBN trzeba zapłacić?

Nie. Przynależność do systemu w Polsce jest bezpłatna. Ponadto, używając internetowego generatora, samodzielni autorzy mogą skorzystać z możliwości darmowego wygenerowania kodu kreskowego ISBN.

Warto dodać, że wśród osób nieobeznanych z rynkiem wydawniczym, może istnieć przekonanie, że numer ISBN upoważnia do uzyskania ulg podatkowych. Jest ono mylne. Od 2019 roku wszystkie książki drukowane oraz elektroniczne są objęte 5-procentowym VAT-em. Niezależnie od tego, czy mają, czy nie posiadają ISBN.

Czy ISBN się opłaca?

Numer ISBN ułatwia sprzedaż publikacji nowych, lecz także ich obrót na rynku wtórnym, ponieważ dzięki niemu automatyczne systemy sprzedaży książek są w stanie szybko wycenić daną pozycję.